Dünyanın en kalabalık ülkelerinden Endonezya, mevcut Devlet Başkanı Joko Widodo’nun anayasal görev süresinin bitmesinin ardından görevi üstlenecek kişiyi belirlemek üzere yarın sandık başına gidiyor.
Nüfusu 270 milyonun üzerinde olan Endonezya’da, 200 milyonu aşkın seçmen, devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra milletvekilleri ile yerel temsilcileri belirleyecek.
Oy kullanma zorunluluğu bulunmayan ülkede, genellikle seçime katılım yüksek oluyor. Bu oran, 2019 seçimlerinde yüzde 81 olarak kayıtlara geçmişti.
Ülkede, 18 ulusal siyasi parti, Mecliste de 575 sandalye bulunuyor.
Jokowi olarak bilinen ve 10 yıldır devlet başkanlığı görevini yürüten Joko Widodo, görevde ikinci 5 yıllık dönemini tamamladığı için yasalar gereği yeniden aday olamıyor.
– Devlet başkanlığı için 3 aday bulunuyor
Seçim kampanyası süresinin 10 Şubat’ta resmen sona erdiği ülkede, devlet başkanlığı için 3 aday yarışacak.
Adaylardan Savunma Bakanı Prabowo Subianto’ya mevcut Devlet Başkanı Joko Widodo’nun oğlu Surakarta Belediye Başkanı Gibran Rakabuming Raka eşlik ediyor.
72 yaşındaki Subianto, 2014 ve 2019 seçimlerindeki mağlubiyetinden sonra 3. kez devlet başkanlığına aday oldu. Yardımcısı olarak belirlediği Widodo’nun 36 yaşındaki oğlu Raka’nın adaylığı da bu mevki için asgari yaş sınırının 40 olması nedeniyle tartışmalara yol açtı.
Endonezya Anayasa Mahkemesinin Ekim 2023’te, daha önce kamu görevine seçilmiş kişilerin devlet başkanı adayı olabileceğine hükmetmesiyle Surakarta kenti Belediye Başkanı Raka’nın adaylığının önündeki engel kaldırıldı.
Ancak Mahkemenin o sıradaki başkanının, Widodo’nun eniştesi Anwar Usman olması kararın “adam kayırma” olarak eleştirilmesine yol açtı.
Jokowi’nin açık desteğini almasalar da Subianto ve Raka, “devam” adayları olarak görülüyor.
Endonezya’yı, Widodo’nun söz verdiği gibi 2045’te dünyanın ilk 5 ekonomisinden biri haline getirmeyi vadeden iki aday, mevcut Devlet Başkanı’nın başkenti Cakarta’dan Borneo Adası’nda kurulan Nusantara’ya taşıma gibi projelerini de benimsiyor.
Bir diğer aday da eski Orta Java Valisi 55 yaşındaki Ganjar Pranowo’ya, mevcut Endonezya Siyasi, Hukuk ve Güvenlik İşleri Koordinasyon Bakanı Muhamed Mahfud MD eşlik ediyor.
Kendilerini, “mütevazı kökenlerden gelerek halkı anlayan kişiler” olarak tanıtan ikili, sıradan Endonezyalıların sorunlarını dinlemek için tüm ülkeyi gezdiklerini belirterek, kampanyalarını insanların hayatlarını iyileştirmek üzerine kurguladı. Pranowo, memurların, öğretmenlerin ve öğretim üyelerinin maaşlarını artırmayı da vadediyor.
Eski Cakarta Valisi Anies Baswedan’a, 57 yaşındaki eski Bakan Muhaimin İskender başkan yardımcısı adayı olarak eşlik edecek.
Bağımsız aday olan 54 yaşındaki Baswedan, eski bir akademisyen. Baswedan’ın yardımcı adayı Muhaimin ise ülkedeki en büyük İslami siyasi parti olan Ulusal Uyanış Partisinin (PKB) lideri. İkili, Nasdem partisi ve bir diğer İslami parti Müreffeh Adalet Partisince (PKS) de destekleniyor.
Ülkeyi “adil ve müreffeh yapma” vaadiyle kampanya yürüten ikili, Widodo’nun Nusantara planını iptal ederek ülke genelinde 40 yeni kent inşa etmeyi ve küçük esnaf için daha eşit fırsatları teşvik ederek istihdamı artırmayı hedefliyor.
– Seçmen ne istiyor?
Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Endonezyalıların temel problemi hayat pahalılığı.
Endonezya İstatistik Kurumunun verilerine göre, 2022’de yüzde 5,3 olan ekonomik büyümenin 2023’te yüzde 5,05’e gerilediği ülkede kayıtlı seçmenlerin yüzde 52’sinin 40 yaş altı olması istihdamı seçimde önemli konu haline getiriyor.
Ülkede, Ağustos 2023’te işsizlik oranı yüzde 5,32’yken, aylık olarak ortalama gelir 203 ABD doları civarındaydı.
İnsan hakları ve demokraside zayıflama da ülkedeki temel konulardan biri olarak gösteriliyor. Özellikle son zamanlarda, Endonezya’nın önde gelen üniversitelerinde öğrenci ve akademik personelin “adil ve şeffaf seçimler” talebiyle protestolar düzenlemesi dikkati çekiyor.
– Seçim günü
Yarın, 3 saat dilimine sahip ülkede, oy kullanma işlemi yerel saatle 07.00’de başlayacak, 13.00’te sona erecek.
Seçmenlere, devlet başkanı ve yardımcısı, ulusal, vilayet, bölge ve naiplik ile kent seviyesinde temsilcilerini belirleyebilecekleri 5 pusula verilecek.
Endonezya’daki sistem, seçmen sayısı çok olmasına rağmen oylama biter bitmez sandık başında elle açık sayım yapılması ve birçok seçimin aynı anda düzenlenmesi nedeniyle “dünyanın en yoğun ve karmaşık seçimlerinden biri” olarak görülüyor.
– Hükümet, görevlilerin sağlık taramasından geçmesini istedi
Yaklaşık 17 bin adadan oluşan Endonezya’da seçmenler, 890 bin noktada oy kullanacak, seçim sürecini 7 milyon görevli takip edecek.
2019’daki seçimlerin ardından 894 seçim görevlisinin “yorgunluk kaynaklı hastalıklar” nedeniyle yaşamını yitirdiği iddiasıyla bu seçimde hükümet, görevlilerin sağlık taramasından geçmesini istedi.
Resmi sonuçların kesinleşmesi, itirazlar nedeniyle 35 günü bulabilse de gün sonunda sandık çıkış anketi ve örnekleme metoduyla yapılan hızlı sayımlarla genelde sonuçlar yakın tahmin ediliyor.
Daha önceki seçimlerde, yerel saatle 17.00’de kamuoyuyla paylaşılan hızlı sayımla elde edilen veriler, nihai sonuçları büyük oranda yansıttı.
Adayların sonuçlara itirazlarını seçimden sonraki 35 günde yapması gerekiyor.
Adaylardan Savunma Bakanı Prabowo, 2014 ve 2019’da sonuçlara Anayasa Mahkemesinde itiraz etmişti. 2019 seçimlerinde “hile” iddiaları, ülke genelinde 9 kişinin ölümüyle sonuçlanan şiddetli protestolara yol açmıştı.
Seçme yaşının 17 olduğu Endonezya’da seçmenlerin yaklaşık 3’te 1’inin 30 yaş altında olması, Z kuşağının oylarını önemli hale getiriyor.
Endonezya’da polis ve askerin oy kullanması yasak.
Devlet başkanı adaylarının, ilk turda kazanabilmesi için tüm oyların yüzde 50’sinden fazla, her eyalette de en az yüzde 20 oy alması gerekiyor.
Siyasi partilerin, Ulusal Meclise girebilmesi için yüzde 4 barajını aşması şartı bulunuyor.
Birçok ankete göre, Prabowo önde görünse de oy oranının yüzde 50’ye yakın seyretmesi dolayısıyla ilk turda kazanacağına kesin gözüyle bakılmıyor.
Devlet başkanı ilk turda belirlenemezse, ilk 2 sırayı paylaşan adayların yarışacağı ikinci tur, 26 Haziran’da düzenlenecek.
