Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı (NATO), Rusya-Ukrayna Savaşı’nın 4 Şubat 2022’de başlaması sonrasında genişlemeye devam ederken, Finlandiya ve İsveç’in katılımıyla 32 üyeye ulaştı.
AA muhabiri, NATO’nun genişleme sürecinin aşamaları, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılım sürecinde yaşananlar ve bu iki ülkenin örgüte katılmasına Rusya’nın tepkileriyle ilgili gelişmeleri derledi.
NATO, 4 Nisan 1949’da Batı Avrupa’nın güvenliğini “yeniden yapılandırması” ve dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı ortak savunma oluşturulması amacıyla kuruldu.
ABD, Belçika, İngiltere, Danimarka, Fransa, Hollanda, İtalya, İzlanda, Kanada, Lüksemburg, Norveç ve Portekiz’in imzalarıyla NATO, dünya siyaset sahnesinde uluslararası aktör olarak ortaya çıktı.
Kuzey Atlantik Örgütü Antlaşması’nın imzalanmasıyla ABD’nin başkenti Washington’da kurulan NATO’nun merkezi Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunuyor.
Türkiye’nin, 1950-1953 dönemindeki Kore Savaşı’na asker yollamasının ardından NATO üyeliğine ilişkin protokol 17 Ekim 1951’de imzalandı.
Kuzey Atlantik Antlaşması’na Türkiye’nin katılmasına dair kanunun 18 Şubat 1952’de kabul edilmesiyle Türkiye, Yunanistan ile aynı tarihte NATO’ya üye oldu.
– NATO’nun genişleme aşamaları
İkinci Dünya Savaşı sonrasında, 1949’da 12 ülkeyle kurulan NATO, ilkesel olarak “Açık kapı” politikası izliyor.
NATO, 75 yıllık süreçte 10 defa genişledi.
1955’te Almanya’nın, 1982’de de İspanya’nın katıldığı NATO, “Soğuk Savaş”ın bitmesinin ardından dört “genişleme dalgası” yaşadı.
Örgütün, 1999’daki genişlemesinde Çekya, Macaristan ve Polonya yeni üyeler olurken, 2004’te Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya da NATO’ya dahil oldu.
Balkan ülkelerinden Arnavutluk ve Hırvatistan 2009’da, Karadağ 2017’de NATO üyesi olurken, 2020’de Kuzey Makedonya 30’uncu müttefik olarak İttifak’ın parçası haline geldi.
– İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği
Uzun süredir askeri alanda tarafsızlık politikası uygulayan Finlandiya ve İsveç, 24 Şubat 2022’de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının ardından 18 Mayıs 2022’de NATO’ya resmi üyelik başvurularını yaptı.
NATO’ya yeni katılım için onayı gereken ülkelerden Türkiye, İsveç ve Finlandiya’dan beklentilerini dile getirirken, Türkiye’nin endişeleri özellikle İsveç’teki PKK/YPG ve FETÖ gibi terör örgütlerinin faaliyetlerinden kaynaklanıyordu.
İspanya’nın başkenti Madrid’de 28 Haziran 2022’de düzenlenen zirvede Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile iki ülkenin terörle mücadelede daha fazla işbirliği taahhüt ettiği Üçlü Muhtıra’ya imza attı.
Türkiye, İsveç ve Finlandiya tarafından Daimi Ortak Mekanizma da kurulurken, aynı zirvede iki ülke NATO’ya katılmaya davet edildi.
Macaristan Meclisi, 27 Mart 2023’te Finlandiya’nın üyeliğini onaylarken, Türkiye Büyük Millet Meclisindeki (TBMM) onay da 30 Mart 2023’te verildi.
Resmi prosedürün tamamlanmasının ardından Finlandiya, NATO’nun kuruluşunun 74’üncü yıl dönümü olan 4 Nisan 2023’te üye ülke oldu.
Finlandiya’nın NATO üyelik süreci, bir yıldan daha kısa sürede tamamlanarak, en hızlı ilerleyen üyelik süreçlerinden biri olarak kayıtlara geçti.
İsveç’in NATO’ya üyelik süreci ise Finlandiya göre daha geç tamamlandı.
İsveç, TBMM’nin 23 Ocak’ta, Macaristan Ulusal Meclisinin de 26 Şubat’ta verdiği onayın ardından, 7 Mart 2024’te NATO’nun 32. üyesi oldu.
– Rusya’nın yeni üyeliklere tepkileri
Rusya, NATO’nun genişleme politikasını ve özellikle doğuya doğru genişlemeyi kendisine tehdit olarak algılarken, bu süreçte de Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliklerine tepki gösterdi.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Finlandiya’nın NATO’ya üyeliğinin ardından bu durumun uluslararası siyasette mevcut gerginliği artıracağını belirterek, “Taktiksel ve stratejik açıdan kendi güvenliğimizi sağlamak için karşı tedbirler alacağız.” ifadelerini kullandı.
NATO’nun genişlemesine, ülkesinin çıkarları ve güvenliği açısından olumsuz baktıklarına değinen Peskov, “Bunun mevcut gerginliği daha da artıracağına inanıyoruz. NATO, pek çok yönden Rusya’ya düşmanca tavır sergileyen bir kurum olmaya devam ediyor.” dedi.
Temmuz 2023’te Peskov, İsveç’in NATO’ya katılmasının Rusya’nın güvenliği açısından olumsuz sonuçlar doğuracağını söyledi.
Peskov, İsveç’in NATO’ya katılımına ilişkin kararın TBMM’de onaylanmasının ardından, bu durumun Türkiye’nin “egemen kararı” olduğunu belirtti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de 13 Mart’ta Rossiya devlet kanalına verdiği röportajda, Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılımıyla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
İki ülkenin NATO üyesi haline gelmesine eleştirilerde bulunan Putin, “Bence tarafsızlığa bağlı kalmalarından daha çok faydalanıyorlardı, en azından Avrupa’daki gerilimi azaltacak bir müzakere platformu olarak bazı avantajlar sağlıyorlardı.” diye konuştu.
Putin, artık Finlandiya sınırına asker konuşlandırmak zorunda kalacaklarını da belirtti.