Hellimle ilgili süreci takip eden Başbakanlığa bağlı Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi’nin (ABKM) Başkanı Selçuk Yürükoğulları, PDO’lu hellim ihracatına başlamak için eksik olan sağlık denetimleri için iki ay içerisinde bir sertifikasyon kurumunun atanacağını söyledi.
Selçuk Yürükoğulları, PDO’lu hellim süreciyle ilgili TAK’a açıklamada bulundu.
Avrupa Birliği’nin bir kalite programı olan PDO’ya hellimin de dahil edilmesiyle sadece Kıbrıs’ta geleneksel yöntemle üretilen hellim “Hellim” ismiyle pazarlanabilecek. Program sayesinde taklit üretim yasaklandı, bunun da adaya net ekonomik faydalar sağlaması bekleniyor.
Yürükoğulları, PDO’lu hellim ihracatı için üretim tesisi ve çiftliklerin sertifikalı, AB sağlık standartlarıyla uyumlu olması gerekiğini; üretim tesisi ve çiftliklerin sertifikalanmasına başlandığını ancak sağlık kontrollerine, ilgili bir kuruluş atanmadığından henüz başlanamadığını anlattı.
Yürükoğulları, Coğrafi Tescil Menşe Korumalı (PDO) hellim ihracatına başlayabilmek için sağlık kontrollerinin tamamlanması gerektiğini vurguladı. Sağlık kontrolleri çiftliklerdeki hastalık durumu, sütteki kalıntılar, çiftlik ve imalathanelerdeki hijyen hususlarını içeriyor. Yürükoğulları, “Şimdi bunun için çalışıyoruz.” dedi.
Sağlık denetimlerinin bir uluslararası sertifikasyon şirketi tarafından yapılacağını belirten Yürükoğulları, “İki ay içinde Bureau Veritas’ın sağlık kontrollerine atanmış olmasını bekliyoruz. Ardından sağlık kontrolleri başlayacak, sağlık denetimlerini müteakip de ihracata başlanması öngörülüyor.” diye konuştu.
Yürükoğulları, 2024 başında PDO’lu hellim ihracatının 2024 ortalarında başlamasını beklediklerini ancak sağlık kontrollerine geçilememesinden dolayı başlanmadığını anlattı.
-Gıda güvenliği
Yürükoğulları, hayvan hastalıkları konusunda çiftliklerin yüzde 99’unun hastalıktan ari olduğunu ifade etti.
Çiftlik ve imalathane sertifikasyon süreçleri de Bureau Veritas isimli bir uluslararası sertifikasyon kurumu tarafından yapılıyor.
-Sertifika alan üretici 4, çiftlik sayısı 24 oldu
PDO’lu ürün üretimine uygun imalathane sayısının Meriç’le birlikte dörde yükseldiğini kaydeden Yürükoğulları, diğer taraftan da PDO’lu hellim yapıldığına dair sertifikasyon alan çiftlik sayının 24’e çıktığını, 10 çiftliğin daha Bureau Veritas tarafından denetlenmeyi beklediğini kaydetti.
Yürükoğulları, çiftlik ve imalathanelerin gıda güvenliğini iyileştirmek için yürüttükleri Gıda Güvenliği Projesinin 13 veteriner ve 8 laboratuvar teknisyeniyle sürdüğünü belirtti.
Sütteki kalıntılar hususunda kendilerinin analiz yaptırmaya Latviya’ya numune göndermeye başladıklarını bildiren Yürükoğulları, gelen sonuçlarda sorun görülmediğini ifade etti.
-Kıbrıs Rum kurumları
Kıbrıs Rum kesiminin, PDO tüzüğünde değişiklik için tek başına Avrupa Komisyonu nezdinde girişimlerde bulunduğunu belirten Selçuk Yürükoğulları, bu girişimi Başbakanlık AB Koordinasyon Merkezi ve Hellim Koordinasyon Kurulu olarak itiraz edip engellediklerini anlattı.
Hellim konusunda KKTC’nin muhatabının Güney Kıbrıs kurumları olmadığına, Avrupa Birliği olduğuna işaret eden Yürükoğulları, anlaşmazlık durumlarında Kıbrıs Rum kesiminin, sorunun Güney Kıbrıs’taki mahkemelerde görüşülmesini talep ettiğini ancak, KKTC’nin itirazları üzerine, anlaşmazlıkların Fransız mahkemelerinde görüşülmesi üzerinde karar kılındığını belirtti.
Yürükoğulları, PDO başvurularının da, Ticaret Odası üzerinden AB’ye yapıldığını ancak Kıbrıs Rum kesiminin başvuruların Kıbrıs Rum Tarım Bakanlığına yapılmasını istediğini kaydetti.
-Küçükbaş hayvan sayısı
Küçükbaş hayvan sütünün arttırılması noktasında Hükümet olarak yürütülen çalışmalara da değinen Yürükoğulları, “En büyük noksanlığımız küçükbaş hayvan sayımızdır.” dedi.
Avrupa Birliği tarafından hellim hususunda yayımlanan tüzüğe göre, hellimde küçükbaş hayvan sütü oranının 2029’a kadar yüzde 25, 2029 sonrası ise yüzde 51 olması gerekiyor.
Yürükoğulları, Hükümetin 10 bin adet Asaf cinsi hayvan getirip, düşük faizle satış sunma noktasında çok büyük bir adım attığını kaydetti.
Tarım Bakanlığı Asaflar için talep başvurusu almaya başladı. İstatistik Kurumu’na göre 2023’te keçi koyun sayısı ise 380 bin civarında.
Yapılan planlamaya göre 24 sertifikalı çiftlikten çıkan sütün PDO belgesi almış 4 imalathaneye verileceğini, bunun için ayrı tankerler tedarik edildiğini kaydeden Yürükoğulları, “Sitemi kurguladık ve çalıştırmaya başladık.” bilgisini verdi.
-Katkılar
İşletme ve çiftliklerin üretim kapasitesinin arttırılması, AB Gıda Güvenliği Standartlarının uygulanması için AB tarafından 8 milyon euroluk destek programı hayata geçirdiğini belirten Selçuk Yürükoğulları, 3 imalathane ve 10 çiftliğe destek verildiğini, 11 çiftlik ve 5 imalathaneye daha verilmesinin kararlaştırıldığını söyledi.
Yürükoğulları, Tarım Bakanlığı’nın da, hayvan yetiştiricilerini sertifika almak için teşvik ettiğini, bu çerçevede sertifikalı çiftliklerin sütüne litre başı destekleri arttırdığını ekledi.
-AB dışındaki ülkelere hellim ihracatı
Yürükoğulları, Kıbrıs Rum Yönetiminin Arap ülkelerine PDO işareti olmayan hellimi gönderemediğini, AB mevzuatının buna müsaade etmediğini; KKTC’deki işletmelerin ise, hellimi “grilled cheese (ızgara peynir)” adı altında halen ihraç edebildiğini, AB mevzuatı KKTC’de uygulanmadığından AB’nin bu konuda henüz herhangi bir yaptırım uygulayamadığını anlattı. Yürükoğulları, bu sorunun ülkeler arası anlaşmalarla çözülme ihtimali bulunduğunu söyledi.
-Belirsizlik
Selçuk Yürükoğulları, “Ancak, belli olmayan konu: PDO hellim ihracatına başladıktan sonra, başka isim altında dışarıya Hellim satmaya devam edecek miyiz, budur” diye konuştu.
-Diğer ürünlerin önü açılacak
Yürükoğulları, “AB’ye bir kilo hellim dahi göndermeyi başarabilirsek, kaşar gibi başka çeşitlerin de önünün açılacağının teyidini AB’den aldık. Kriterleri karşılayan üreticiler ve işletmelerin diğer ürünlerinin de ihracat noktasında önü açılacak.” dedi.
-Üreticide heyecan var
Yürükoğulları, devletin sunmaya başladığı teşvikler sayesinde, küçükbaş hayvan üreticisinde bir heyecan oluştuğunu bildirerek birçok üreticinin kendilerini arayarak bilgi talep ettiğini de sözlerine ekledi.