Kahramanmaraş’ta 6 Şubat’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler, baskı altındaki Arap aşiretlerinin terör örgütü PKK/YPG ile çatışmaları ve ABD üslerine yönelik artan saldırılar, Suriye’de bu yılın en dikkati çeken gelişmeler oldu.
AA muhabirleri, iç savaşın 13 yıldır sürdüğü Suriye’de 2023’te öne çıkan konuları ve dönüm noktalarını derledi.
6 Şubat’taki 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler, Suriye’nin kuzeybatısında büyük yıkımlara yol açtı.
Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisinden (OCHA) 8 Mart’ta yapılan açıklamaya göre, Suriye’de 8,8 milyon kişinin etkilendiği depremlerde binlerce insan evsiz kaldı, 10 bin 600 bina yıkıldı.
Depremlerde Suriye’de, yarısından fazlası muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde olmak üzere en az 3 bin 680 kişi hayatını kaybetti, 14 bin 749 kişi yaralandı.
Suriye Müdahale Koordinatörlüğünün verilerine göre, depremler yüzünden Suriye’nin kuzeybatısında muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde 229 bin 747 kişinin oluşturduğu 41 bin 784 aile yerinden oldu.
Öte yandan Suriye muhalefeti ve yerel sivil toplum kuruluşları, Birleşmiş Milletlerin (BM) Suriye’nin kuzeybatısındaki depremzedelere ilgisizliğine tepki gösterdi.
Göç verilerine ilişkin çalışmalar yürüten Suriye Müdahale Koordinatörlüğünün verilerine göre, Kahramanmaraş merkezli depremlerde Suriye’nin kuzeybatısındaki bölgelerde 1983 bina yıkıldı, 4 bin 73 bina ağır hasar gördü, 31 bin 498 binanın da bakım-onarımdan geçmesi gerekiyor.
– İsrail’in Gazze’ye saldırılarına paralel olarak ABD’nin Suriye’deki üslerine saldırılar arttı
İsrail’in Gazze’ye 7 Ekim’de başlattığı saldırıların ardından, Suriye’de 22 üste varlık gösteren ABD güçlerine yönelik saldırılarda artış kaydedildi.
ABD askerlerinin konuşlandığı Suriye’nin güneyindeki Tenef bölgesi ile Haseke ve Deyrizor illerindeki toplam 8 üs, karadan karaya atış yapılan silahlar ve aidiyeti bilinmeyen SİHA’larla sıkça hedef alındı.
ABD güçleri de bu saldırıların bazılarına karşılık verdiğini açıkladı.
– Arap aşiretleri ile terör örgütü PKK/YPG çatışması
Suriye’nin doğusundaki Deyrizor ilinde PKK/YPG baskısı altındaki Arap aşiretleri ile ABD’nin desteklediği terör örgütü arasında çatışmalar 2023’e damgasını vurdu.
Örgütün yapılanmasında yer alan “Deyrizor Askeri Meclisi’nin” sözde komutanı Ahmet el-Habil’i Ağustos’ta PKK/YPG’li teröristlerce alıkonması bu çatışmaların fitilini ateşledi.
Deyrizor ilinde 27 Ağustos’ta başlayan çatışmalar, diğer Arap aşiretlerinin katılımıyla Rakka ve Haseke illeri ile Halep’in Münbiç ilçesinde hızla yayıldı.
Çatışmalara örgütün işgalindeki Deyrizor’da, Akidat aşireti lideri İbrahim el-Hefıl öncülük etti.
Arap aşiretleri, 27 Ağustos-13 Eylül’de düzenledikleri operasyonlarda Deyrizor, Rakka ve Haseke illeri ile Halep’in Münbiç ilçesine bağlı toplam 33 köyü terörden arındırdı.
Ancak Araplar, terör örgütünün saldırıları sonucu sivil kayıpları önlemek için bu köylerden geri çekilip ABD ile müzakere masasına oturdu.
Halihazırda Arap aşiretler, örgütün sözde yol kontrol noktaları ile karargahlarına ara ara gece saatlerinde baskınlar düzenliyor.
– İsrail, Halep ve Şam’daki havalimanlarını hedef almaya devam etti
Esed rejimine iddiasına göre İsrail, 2023 yılında başkent Şam ile Halep, Dera, Hama, Tartus, Humus ve Deyrizor illerinde en az 33 kez Suriye ordusu ile İran destekli grupları hedef aldı.
İsrail, 7 Ekim’de Gazze’ye başlattığı saldırılara paralel olarak, Suriye’de Şam ve Halep’teki havalimanlarını bombalaya yoğunlaştı.
İsrail uçakları, ekimden bu yana söz konusu havalimanlarını en az 8’er kez hava harekatıyla hedef aldı.
İran’ın yarı resmi haber ajansı Tesnim, 25 Aralık 2023’te İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun Suriye’deki komutanlarından Razi Musevi’nin, İsrail’in, Şam yakınlarına düzenlediği saldırıda öldürüldüğü bildirdi.
İsrail makamları, genelde Suriye’de düzenlediği hava harekatları hakkında açıklamalar yapmıyor.
– Suveyda ilindeki rejim karşıtı gösteriler sürüyor
Ülkenin güneyinde, Ürdün’e komşu Süveyda ilinde ekonomik kriz ve hayat pahalılığı, uyuşturucunun yaygınlaşması ve bölgede güven ortamı olmaması nedeniyle Esed rejimi karşıtı protestolar, bu yıl dikkati çeken önemli gelişmelerden biri oldu.
Şam yönetiminin 16 Ağustos’ta aldığı akaryakıta zam kararının ardından il genelinde protestolar patlak verdi.
Dürzi nüfusun ağırlıklı olduğu ilde, Esed yönetimi karşıtı barışçıl gösteriler sürüyor.
– Suriye’de hakimiyet alanlarında son durum
Türkiye ile Rusya’nın 5 Mart 2020’de sağladığı yeni mutabakatın ardından İdlib’de ateşkes büyük ölçüde korunuyor. Söz konusu tarihten itibaren de ülkede hakimiyet alanlarında önemli bir değişiklik kaydedilmedi.
Suriyeli El Jusur Araştırma Merkezinin harita ölçümlerine göre, halihazırda Rusya ve İran destekli Esed rejimi güçleri, ülkenin yüzde 63 civarındaki alanına hakim.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 11’lik bölümü askeri muhalifler ve rejim karşıtı silahlı grupların elinde bulunuyor.
ABD’den silah ve eğitim desteği gören terör örgütü PKK/YPG, ülke topraklarının dörtte birini işgal ederken DEAŞ’lı teröristler ise Humus, Deyrizor ve Rakka’daki çöllerde dağınık ve sürekli yer değiştirerek varlık göstermeye çalışıyor.
Suriye’de 12. yılını geride bırakan iç savaşın oluşturduğu şartlarda hayata tutunmaya çalışan halk, 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli depremlerle sarsıldı.
– Kronoloji
Suriye sahasında 2023’te öne çıkan olaylar şöyle:
25 Ocak: Suriye’nin kuzeyinde askeri varlığını güçlendirmeyi amaçlayan Rusya, Münbiç ilçesinin güney kırsalında aktif hale getirdiği Cirah Askeri Havaalanı’na konuşlandı.
16 Şubat: ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM), SDG ismini kullanan PKK/YPG terör örgütü ile Suriye’nin kuzeydoğusunda bir DEAŞ hücresi olduğu ileri sürülen yere düzenledikleri saldırı sırasında meydana gelen patlamada 4 Amerikan askerinin yaralandığını duyurdu.
20 Şubat: Umman’a giden Suriye’deki rejimin lideri Beşşar Esed ve beraberindeki heyet, Sultan Heysem bin Tarık ile bir araya geldi.
15 Mart: Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye’deki rejimin lideri Beşşar Esed ile başkent Moskova’da bir araya geldi.
23 Mart: ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), İran’a ait bir intihar insansız hava aracıyla (İHA) Suriye’nin Haseke vilayetinde DEAŞ ile mücadele koalisyonuna ait bir tesise saldırı düzenlediğini, saldırıda 1 sözleşmeli personelin öldüğünü, 1 sözleşmeli personel ile 5 ABD askerinin yaralandığını açıkladı.
28 Mart: ABD yönetimi, sentetik bir uyuşturucu türü olan “captagon”un üretimi ve ihracatında rol oynadıkları gerekçesiyle aralarında Suriye’deki rejimin lideri Beşşar Esed’in 2 kuzeninin de bulunduğu 6 kişiyi yaptırım listesine aldı.
3 Nisan: Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Suriye’ye büyükelçi atanması yönünde talimat verdi.
4 Nisan: Türkiye, Rusya, Esed rejimi ve İran arasında dışişleri bakan yardımcıları seviyesinde toplantı yapıldı.
7 Nisan: Ukrayna hükümeti, Suriye rejimine 50 yıllık süreyle yaptırım uygulamayı önerdi.
12 Nisan: Tunus Dışişleri Bakanlığı, Suriye’deki Esed rejiminin başkent Tunus’ta büyükelçilik açma kararı aldığını duyurdu.
12 Nisan: Esed rejiminden, 12 yıl aranın ardından dışişleri bakanlığı düzeyinde Suudi Arabistan’a ilk ziyaret gerçekleşti.
18 Nisan: Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, Şam’daki rejimin lideri Esed ile Suriye kriziyle ilgili siyasi çözüm çabalarını ele aldı.
25 Nisan: Moskova’da Türkiye, Rusya, Suriye ve İran savunma bakanları ve istihbarat başkanları arasında dörtlü toplantı yapıldı.
7 Mayıs: Arap Birliği’ne üye ülkelerin dışişleri bakanları, Esed rejiminin, Birliğe dönmesi konusunda anlaşmaya vardı.
8 Mayıs: Suriye’nin güneyinde Ürdün sınırındaki bazı noktalara hangi ülkeye ait olduğu belirlenemeyen uçaklarca hava saldırısı gerçekleştirildi.
9 Mayıs: Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı, Suriye’deki diplomatik misyonunun yeniden faaliyete başladığını duyurdu.
10 Mayıs: Türkiye, Rusya, İran ve Suriye’deki Esed rejimi Dışişleri Bakanlarının “Suriye konulu” toplantısı Rusya’da yapıldı. Toplantıda Türkiye-Suriye ilişkilerinin ilerletilmesi için bir yol haritası hazırlanmasını kararlaştırdı.
16 Mayıs: ABD askerleri, Suriye’nin doğusunda yer alan Deyrizor ilindeki PKK/YPG’li teröristlere tank kullanma eğitimi verdi.
14 Haziran: Suriye’de helikopter kazasında yaralanan 10 ABD askerinin tedavi için Almanya’ya nakledildiği bildirildi.
20-21 Haziran: Suriye krizine çözüm amaçlı Türkiye, Rusya ve İran arasında oluşturulan Astana görüşmelerinin garantörleri, Kazakistan’ın başkentinde 20. kez bir araya geldi.
30 Haziran: BM Genel Kurulu, Suriye’de kayıp kişilerin araştırılması için bir kuruluş oluşturulmasını onayladı.
3 Temmuz: Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi, Şam’a yaptığı resmi ziyarette Devlet Başkanı Esed ile bir araya geldi.
27 Ağustos: Arap Aşiretleri ile terör örgütü PKK/YPG arasında çatışmalar başladı.
1 Eylül: Münbiç’te yuvalanan PKK/YPG’li teröristlerin Cerablus’a düzenlediği roket saldırısında 6 sivil öldü.
5 Eylül: Terör örgütü PKK/YPG’nin Bab ilçesine saldırısında 4 sivil yaralandı.
21 Eylül: Esed, ülkesinde 12 yıldır süren iç savaşın başından bu yana ilk kez Çin’e resmi ziyarette bulundu.
14 Ekim: ABD ordusu, Suriye’nin doğusundaki Deyrizor ilinde terör örgütü PKK/YPG işgalinde bulunan petrol sahasında sık sık İran destekli yabancı teröristlerce hedef alınan üslerine yeni Sentinel radar sistemi sevkiyatı yaptı.
1-31 Ekim: Suriye ordusu ile destekçilerinin, ekimde “İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi” sınırları içindeki 70 sivil yerleşime düzenlediği saldırılarda 66 sivil hayatını kaybetti, 270 sivil yaralandı.
15 Kasım: Fransa’da mahkeme, Suriye Devlet Başkanı Esed için tutuklama emri çıkardı.
6 Aralık: Münbiç’te esnaf, PKK/YPG’nin “vergi” adı altında topladığı haracı kepenk indirerek protesto etti.
6 Aralık: Suriye yönetimi, 11 yıl aradan sonra Suudi Arabistan’a büyükelçi atadı.
25 Aralık: İran Devrim Muhafızları Ordusunun Suriye’deki komutanlarından Razi Musevi’nin, İsrail’in, Şam yakınlarına düzenlediği saldırıda öldürüldüğü bildirildi.